Volgens socioloog Dirk Geldof van de Universiteit Antwerpen zal dit aantal de volgende jaren met 1% tot 2% per jaar toenemen, zij het ongelijk gespreid over Vlaanderen. Nu woont 60% van de Vlamingen nog in een wijk met een beperkte diversiteit.

Uit het boek Superdivers Vlaanderen, dat Geldof en anderen eind vorig jaar uitbrachten, blijkt de Vlaamse Rand en de Denderstreek in eerste instantie het meest te maken zullen krijgen met een toenemende diversiteit, als gevolg van de uitwaaiering van inwoners uit Brussel. In Vilvoorde bijvoorbeeld, een stad met veel oude arbeiderswoningen aan een lagere prijs, bedraagt het aandeel inwoners met een migratieachtergrond anno 2022 59,7%. Volgens Geldof moeten de lokale besturen maatregelen nemen om deze evolutie in goede banen te leiden, zoals het bijtijds zorgen voor de nodige voorzieningen. ‘Dat gebeurt te weinig. De gemeenten worden daarin ook te weinig ondersteund door de Vlaamse overheid.’

Wooncrisis

In de Vlaamse Rand, waar 45% van de inwoners een migratieachtergrond heeft, is Brussel (meer dan 75%) de motor van de diversificatie. In 2022 verhuisden vanuit de hoofdstad meer dan 44.000 personen naar de andere twee gewesten. In alle randgemeenten is het aantal Brusselaars dat er in de jaren 2020-2021 is komen wonen groter dan het aantal inwoners dat in de omgekeerde richting verhuisde. In de zuidoostrand, van Zaventem over Hoeilaart tot Beersel, komen er vooral inwoners van EU of OESO-origine wonen. Het gaat vaak om mensen die in een van de vele internationale instellingen werken. Naar de noordwestelijke kant van Brussel – Grimbergen, Meise, Wemmel, Asse, Ternat, Dilbeek, Vilvoorde – trekken meer mensen met een niet-Europese origine.

‘De stadsvlucht vanuit de hoofdstad is steeds meer gekleurd. Brussel is een aankomststad met in 2021 bijna 48.500 personen die rechtstreeks vanuit het buitenland kwamen. Dat mensen met een migratieachtergrond op de duur naar elders verhuizen, is een gevolg van opwaartse sociale mobiliteit. Men vindt werk en is financieel in staat om een betere woning te betalen met meer groen. Ook de wooncrisis speelt een rol, net als in Antwerpen en Gent. Het wordt er steeds moeilijker om een kwalitatieve woning te vinden die betaalbaar is. Om die reden trekken mensen naar locaties buiten Brussel met betaalbare woningen en liefst ook met een goede verbinding met het openbaar vervoer’, zegt Geldof.

Verjonging

In het kader van de Atlas Superdiversiteit onderzochten Geldof en co ook welke voorzieningen er aanwezig zijn in wijken met veel mensen met een migratieachtergrond. ‘Met uitzondering van de expatwijken in de oostrand, met zijn residentiële buurten vol villa’s, merken we in de westrand dat het vooral gaat om wijken met kleinere rijwoningen en veel minder groen. Wijken die diverser worden, ondergaan meestal ook een verjonging. De woningen komen immers vaak vrij omdat oudere mensen die er wonen overlijden of verhuizen naar een meer aangepaste woning of een rust- en verzorgingshuis. De verjonging van deze buurten impliceert dat er meer nood is aan speelvoorzieningen, sportinfrastructuur, scholen en dergelijke.’ In bijna alle Vlaamse centrumsteden heeft meer dan de helft van de kinderen een migratieachtergrond. In Vilvoorde geldt dat voor 8 van de 10 minderjarigen.

Er is nood aan een verbindende beleidsaanpak die de realiteit van een migratiesamenleving en de groeiende superdiversiteit erkent

Verbindende beleidsaanpak

Geldof roept de lokale besturen en de Vlaamse overheid op om meer begeleidende maatregelen te nemen. ‘In de toekomst zal de diversificatie van de bevolking onvermijdelijk verder toenemen. België is immers, net zoals alle andere westerse landen, een immigratiesamenleving. Ook niet te onderschatten is de demografische factor. Bij kinderen en jongeren is de diversiteit groter.’ Volgens Geldof is er nood aan een verbindende beleidsaanpak die de realiteit van een migratiesamenleving en de groeiende superdiversiteit erkent. ‘Lokale besturen moeten plannen maken voor de bevolking van hun gemeente zoals die er in 2030 zal uitzien en niet hoe die was in 1990.’

Lokale besturen moeten volgens de socioloog aandacht hebben voor de woonkwaliteit en het bevorderen van het samenleven. ‘Wanneer wijken meer divers worden, is de kans groot dat er meer nood is aan groen en speelruimte. Dat is niet omdat de nieuwe inwoners een migratieachtergrond hebben, maar gewoon omdat er meer kinderen in de wijk komen wonen en omdat niet alle woningen een eigen buitenruimte hebben. Tegelijk ontstaan ook nieuwe ruimtebehoeften die wel met herkomst te maken hebben, zoals de vraag naar gebeds- of ontmoetingsplaatsen of naar etnische winkels die inspelen op de behoeften van nieuwe inwoners.’ Dit alles moet samengaan met een beleid dat inwoners de kans geeft om op te klimmen op de sociale ladder. Dat kan via een onderwijsaanbod voor de kinderen, taallessen voor nieuwkomers, begeleiding naar arbeid, steun bij woningrenovatie of bij het opzetten van een eigen zaak. Bovenal moeten lokale besturen zorgen voor veilige ontmoetingsplekken waar de verschillende inwoners met elkaar in contact kunnen komen.

Superdivers Vlaanderen. Geografie van een nieuwe realiteit, Dirk Geldof, Roxanne Vanhaeren, Willemien van Damme, Brecht Vandekerckhove & Pascal De Decker, 2023, Academic Scientific Publishers, 150 blz.