In het begin van de tentoonstelling hangt Geers een landkaart van Afrika uit 1550. ‘Het continent staat er omgekeerd op: met het zuiden naar boven.’ Het werk stelt een eerste cruciale vraag over perspectief. Waarom ziet de wereldkaart eruit zoals we ze kennen? ‘Omdat ze zo door Europeanen is getekend. Het is een gewoonte die niet meer in vraag wordt gesteld.’

‘De rol van kunst is vragen stellen, niet antwoorden geven’, vindt Kendell Geers. ‘Kunst kan de wereld veranderen, één perceptie per keer. Daarom hoop ik dat de bezoeker na de tentoonstelling een andere kijk op Afrika zal hebben, één die open en genereus is, niet pater nalistisch. Afrika is niet het continent van de liefdadigheid waar Europa het nog te vaak voor neemt. Het is complex en vol tegenstellingen. Er is armoede, maar ook rijkdom. Er zijn burgeroorlogen, maar ook vrede en voorspoed. Het telt 54 landen, waar meer dan 2.000 talen gesproken worden.’

KUNST ALS FILOSOFIE

Geers woont en werkt in Brussel, maar komt uit een blanke, Zuid-Afrikaanse familie. Voor IncarNations koos hij zo’n 150 werken uit de gigantische kunstcollectie van de Congolese verzamelaar Sindika Dokolo. ‘Er zit één werk van mezelf bij’, legt Geers uit. Het gaat om een nkisi of fetisj vol nagels, die hij in rood-wit afzetlint heeft gewikkeld. Het werk belichaamt de spirituele wereld van geesten en voorouders, en verwijst naar de complexe en oeroude relatie tussen Europa en Afrika.

Vanuit de nkisi en de omgekeerde landkaart heeft Geers de tentoonstelling in elkaar geweven: ‘Het ene werk leidde naar het andere. Het was als het weven van een idee.’ Vandaar ook de ondertitel: African art as philosophy. Vaak wordt kunst uit Afrika puur om zijn esthetische kwaliteiten geroemd. ‘Vanuit zo’n perspectief op Afrikaanse kunst heeft Picasso bijvoorbeeld het kubisme ontwikkeld.’ Ofwel gaat het enkel om de betekenis van de objecten. ‘Dat was bijvoorbeeld de blik van de missionarissen en de etnografen.’ Geers ziet Afrikaanse kunst als een filosofie, waarin verschillende perspectieven samenkomen, én met een Afrocentrische blik. ‘Afrika heeft niemand van buitenaf nodig om zich te definiëren, zoals dat in de loop van de eeuwen altijd is gebeurd. Het kan gerust zichzelf representeren.’

INTELLIGENT DEBAT

Geers gaat de heetste hangijzers niet uit de weg. ‘Zo laten we de expo eindigen met het vraagstuk van repatriëring: wat te doen met kunstvoorwerpen die soms met bruut geweld uit Afrika zijn gestolen? Ze sieren Europese collecties en komen op de Europese markt, maar eigenlijk horen ze in Afrika. Wat doen we daarmee?’ Hij besluit: ‘De tentoonstelling zal geslaagd zijn als ze leidt tot intelligent debat.’

29 JUN TOT 6 OKT
IncarNations
African art as philosophy
Brussel, Bozar, www.bozar.be