01 sep '17

Tuchthuis

5129
door Tine De Wilde
Tegenwoordig is het voormalige Tuchthuis een brandpunt van stadsvernieuwing rond de kanaalzone in Vilvoorde. In 1776, werd hier, na Gent, gestart met de bouw van de tweede ‘moderne’ gevangenis van de Zuidelijke Nederlanden.

'De correctie', zoals de mensen het nog steeds noemen, was een van de eerste moderne gevangenissen volgens een vernieuwd, humaner concept en aangepaste architectuur. Folteringen en lijfstraffen ruimden plaats voor dwangarbeid en heropvoeding. Luiheid zou namelijk de wortel van het kwaad zijn en via gedwongen arbeid zouden kleine criminelen, landlopers, armen, prostituees, een arbeidsethiek ontwikkelen.

Voor de funderingen werd afbraakmateriaal gebruikt van het in verval geraakte en gesloopte hertogelijk kasteel uit 1375. In 1779 opende een imposant complex, minstens dubbel zo groot als wat er nu nog rest. Rond een centraal binnenplein lagen vier massieve vleugels, omgeven door water, met aan de buitenzijde cellen over vier verdiepingen en aan de binnenkant een lange, doorlopende overwelfde gang en werkruimten. Mannen en vrouwen werden apart gezet. Gevangenen werkten in gemeenschappelijke ruimten.

Over de eeuwen heen, al vanaf 1793, deed het gebouw dienst als hospitaal, gevangenis, legerkazerne. In 2006 werd het onroerend erfgoed. De dikke bakstenen buitenmuren en symmetrische rijen kleine celraampjes blijven intrigeren. Vandaag vind je in de gerestaureerde ruimten een hotel, socio-culturele verenigingen, kantoren en de protestantse kerk William Tyndell-Silo.

In het niet-gerestaureerde gedeelte ademen de authentieke, donkere gewelfde celgangen, de piepkleine cellen van 1,8 m x 1,2 m, soms door vier bemand, en de celmuren met aantekeningen en wanhoopskreten van collaborateurs, die hier na WOII werden gevangen gezet, nog steeds beroofde vrijheid.